O sisón común, coñecido simplemente como sisón, é unha pequena avutarda de aspecto rechamante. Mide entre 40 e 45 cm de lonxitude, cunha envergadura de ás de 83–91 cm. Ten constitución robusta e pescozo relativamente curto. O macho en plumaxe nupcial destaca por un patrón moi vistoso: pescozo de cor negra con dúas faixas horizontais brancas, que forman unha “golilla” branca e negra altamente contrastada. A cabeza e face do macho son grises azuladas. O dorso e as ás son de cor pardo terreña con finas pintas escuras, lembrando o ton dun campo seco, mentres que o peito e ventre son brancos. A femia e os machos fóra da época de celo teñen plumaxe críptica pardo-agrís con moteado escuro polo dorso e partes inferiores brancas sucias con estriado castaño no peito. Cando voan, ambos sexos amosan ás relativamente curtas e arredondadas cun chamativo brillo branco pola parte superior, especialmente nas rémixes. As patas son de cor amarelenta ou gris verdoso claro e bastante curtas en comparación con outras avutardas. En resumo, é unha ave compacta, de tamaño intermedio entre un faisán e unha perdiz grande, cun dimorfismo sexual acusado en plumaxe.

É unha especie típica de hábitats esteparios e agrícolas abertos. Vive en chairas abertas de clima seco: campiñas de cereal de secano, pasteiros e praderías extensivas con herba non moi alta, matogueiras baixas e ermos pedregosos con cobertura herbácea. Precisa zonas chans ou lixeiramente onduladas con vexetación relativamente baixa que lle permita ter visibilidade para detectar predadores, pero ao mesmo tempo con herbas suficientes para ocultarse. Antano habitaba tamén as veigas naturais da Lagoa de Antela. Na Limia hoxe concéntrase en parcelas agrícolas de cultivo extensivo pouco intensificado e en pasteiros secos. Evita áreas con presencia humana intensa ou con plantacións arboradas. Gústalle mosaicos de campos abertos con diferentes alturas de vexetación ao longo do ano: cereais (trigo, centeo) antes da colleita, rastroxos despois, pastos en pousío, etc. No inverno frecuenta tamén campiñas de colza ou alfafa. En Galicia só existen núcleos residuais en A Limia e Terra Chá, pois os hábitats esteparios son escasos.

É omnívoro coa dieta dominada por materia vexetal, complementada con invertebrados. Consome gran variedade de sementes de herbas silvestres e grans de cultivos (trigo, avea, centeo, etc.) especialmente fóra da época de cría. Tamén come follas e brotes tenros de plantas baixas, así como flores dalgunhas especies. Durante a primavera e verán incrementa a proporción de alimento animal para obter proteínas: caza insectos grandes (grilos, saltóns, escaravellos), arañas, e incluso algunhas larvas ou vermes. Pode alimentarse de pequenos réptiles ou anfibios se os atopa, aínda que non son habituais. Busca a comida no chan, desprazándose lentamente polos campos e dando picotadas constantes. Grazas á súa coloración pode alimentarse durante o día mimetizado coa contorna. Á tardiña a miúdo reúnense grupos de sisóns en zonas ricas en alimento (por exemplo, un campo de cereal recentemente colleitado con grans esparexidos). A súa estratexia omnívora e oportunista axúdalle a sobrevivir en entornos cambiantes, aproveitando tanto colleitas humanas como a vexetación espontánea e fauna do campo.

O período de reprodución ten lugar en plena primavera (abril-xuño). Cada macho establece un pequeno territorio de exhibición nunha área aberta. O cortexo do sisón é famoso: o macho emite un son característico (“prrrt” seco e curto) repetido cada poucos segundos, mentres realiza exhibicións na que eriza as plumas do pescozo (amosando ben as faixas brancas e negras), levanta as ás lixeiramente e dá pequenos saltiños ou xiros para facerse notar entre a vexetación. Estas exhibicións soen ocorrer en clareiras do campo ao amencer e solpor. Un macho pode aparearse con varias femias (sistema polígamo). A femia encárgase soa de sacar adiante a niñada. Construirá un niño moi discreto: unha simple depresión no chan, ben agochada entre a vexetación alta dun cultivo ou prado, forrada con algo de herba seca. Pon de 3 a 5 ovos de cor agris pálido con manchas pardas. Incúbaos só ela durante aproximadamente 21–23 días. Os polos nacen cubertos de plumón abrancuzado cun debuxo axeitado para camuflarse e son nidífugos: abandonan o niño case de inmediato. A femia guía os poliños polo campo na procura de comida (insectos principalmente) e protéxeos, pero eles poden alimentarse sós pouco despois de eclosionar. Os polos medran rápido e con 6–7 semanas xa teñen tamaño case adulto e poden voar curtas distancias. En xeral, prodúcese unha soa cría por ano. Como ocorre con outras aves esteparias, o éxito reprodutor depende de que os niños non sexan destruídos polas labores agrícolas (siega, arado) e que a presión de depredadores (raposos, xinetas) sexa baixa.

Na Península Ibérica existen poboacións sedentarias de sisón, especialmente no sur e zonas extensas de campiña. En Galicia, pola contra, o sisón ten unha distribución moi fragmentada e comporta-se case como migrador parcial. A poboación reprodutora da Limia permanece todo o ano na comarca (mentres as condicións sexan adecuadas), pero recibindo achegas doutras rexións en inverno. No outono, tras a época de cría, os sisóns galegos poden formar pequenos bandos e desprazarse entre Terra Chá e Limia. En inverno, cando os cultivos están baixos e hai menos cuberto, os bandos (5–20 individuos) poden moverse buscando alimentación en distintos lugares da chaira. Aínda que historicamente se cría na Limia, a súa presenza reprodutora actualmente é puntual e irregular; podería suceder que algúns anos ningún par logre aniñar. No entanto, en anos recentes documentáronse avistamentos de sisóns en primavera, indicando posíbeis intentos de cría. Polo tanto, o sisón na Limia é fundamentalmente unha especie estival (primavera-verán) e tamén presente en inverno cun número moi baixo de exemplares. Durante a migración outonal algúns individuos de poboacións máis norteñas poderían facer escala na Limia, mais non é común.

O sisón común atópase en situación crítica na Limia. Antano abundante na Lagoa de Antela e chairas colindantes, hoxe a súa poboación reduciuse drasticamente. A intensificación agrícola, coa eliminación de pousíos e o uso de maquinaria pesada, provocou case a desaparición desta ave esteparia. Actualmente a Limia (xunto coa Terra Chá luguesa) é das poucas comarcas galegas onde aínda quedan sisóns. Estímase que a poboación local podería estar por debaixo das 10 parellas reprodutoras, se é que algunha chega a criar con éxito. No censo invernal, detectáronse grupos pequenos (menores de 20 individuos) en anos recentes. Estas cifras tan baixas fan que o sisón estea catalogado como especie “en perigo” en Galicia. Iniciativas de conservación, como deixar franxas de cultivo sen segar ata xullo ou crear reservas de alimento, serían necesarias para evitar a extinción local. A protección de hábitats abertos e tradicionais é fundamental. A presenza continuada (aínda que moi escasa) de sisóns na Limia confírmase en observacións científicas. Así pois, a comarca constitúe un último refuxio desta emblemática ave esteparia en Galicia, cuxa pervivencia pendura dun fío.