A galiñola negra, tamén coñecida como focha común, é unha ave acuática robusta da familia dos rállidos, de 36–42 cm de lonxitude e uns 70–80 cm de envergadura. O plumaxe dos adultos é dun negro fulxente ou gris moi escuro, con algunhas tonalidades grises nos flancos; presenta un contraste moi chamativo co seu peteiro branco e, sobre todo, co escudete frontal branco brillante que prolonga o peteiro sobre a testa. Os seus ollos son de cor vermella. Ten patas verdosas con longos dedos lobulados (con membranas estreitas en forma de lóbulos arredondados), adaptados para nadar e camiñar entre vexetación acuática. Os xuvenís son máis pardos agrisados, con garganta e fazulas claras, e un escudete frontal máis pequeno e abrancazado.

Trátase dunha especie ligada ás augas continentais. Vive en todo tipo de humidais de auga doce con profundidade media: lagoas, encoros, ríos remansados e esteiros, sempre que haxa vexetación palustre abundante (xuncos, canaveiras) nas beiras. Prefire augas tranquilas ou lentas onde poder nadar e mergullar en procura de alimento, e vexetación densa para ocultar o niño. En Galicia atópase nas principais lagoas e encoros do interior e zonas húmidas costeiras. Na Limia concéntrase nas lagoas restauradas e nas charcas das areeiras de Antela, onde as augas permanentes e a abundante cobertura vexetal lle brindan refuxio e alimento.

É omnívora, cunha dieta predominantemente vexetariana. Alimenta-se de plantas acuáticas (follas, talos, algas) e gramíneas das beiras, así como de sementes e froitos caídos á auga. Complementa esta dieta con invertebrados acuáticos como caracois, insectos acuáticos e larvas, e incluso pequenos peixes ou cágados en ocasións. Adoita mergullar parcialmente a cabeza ou o corpo enteiro para arrancar plantas submersas. Tamén pastorea pola beira das masas de auga en superficies encharcadas en busca de brotes tenros. Esta flexibilidade alimentaria contribúe a que sexa unha especie tan exitosa en distintos humidais.

A época de cría comeza a finais da primavera. A galiñola negra constrúe un niño voluminhoso entre a vexetación palustre densa, flotando sobre a auga ou ancorado a plantas acuáticas. Usa xuncos, carrizos e outra materia vexetal para formar unha plataforma flotante resistente. Poñen de 6 a 10 ovos por niño, e salientan por ser moi prolíficas: poden realizar dúas postas no mesmo ano se as condicións son favorables. A incubación dura arredor de 21–24 días e é compartida por ambos proxenitores. Os polos, cubertos dun penuxe negro e con algún reflexo alaranxado na cabeza, nacen ben desenvolvidos pero dependen dos pais; son nidífugos, abandonando o niño poucas horas despois de nacer e seguindo os adultos pola auga. Os pais aliméntanos e protéxenos con intensidade, xa que sufren forte predación. Ás poucas semanas os poliños xa nadan e procuran alimento por si sos.

A galiñola negra está presente todo o ano na Limia. É unha especie residente común nos humidais galegos, aínda que con movementos locais estacionais. Durante a primavera e verán as parellas reprodutoras ocúpanse dos seus territorios nas lagoas e encoros da comarca. No outono e inverno, moitos exemplares doutros lugares chegan á Limia, polo que as concentracións aumentan. Pode considerarse residente e invernante habitual, con picos de abundancia no inverno cando grupos de varias ducias se congregan en augas abertas. Non realiza migracións de longa distancia, pero pode desprazarse a outros humidais próximos se algún se seca ou conxela temporalmente.

A especie está ben representada na Limia. Grazas ás actuacións de recuperación de humidais (como as areeiras naturalizadas) nos últimos anos obsérvase unha poboación local estable de galiñolas negras. É doado avistalas durante todo o ano na lagoa de Antela (área recreada) e noutras charcas permanentes, nadando ou pastando na beira. No inverno, a chegada de aves doutras zonas fai que a súa abundancia aumente, sendo frecuente ver grupos numerosos. Non está ameazada a nivel local, aínda que depende da conservación das masas de auga. A súa presenza en abundancia é un indicador da boa calidade destes humidais da Limia.