A andoriña de cu branco, ou avión común, é unha pequena andoriña de 13 cm de lonxitude e uns 30 cm de envergadura. Ten un patrón de cor moi contrastado: a parte superior (dorso, cabeza e ás) é dun azul negro brillante; pola contra, toda a parte inferior (gola, peito, ventre) é branca pura, característica que lle dá nome. Ademais, presenta tamén o uropíxio (zona superior da cola, o “cu”) de cor branca ben visible cando voa. A cola é curta e menos aforquillada que noutras andoriñas, cunha lixeira escotadura pero sen prolongacións longas. As ás son longas e puntas, adaptadas para o voo acrobático. O peteiro é negro e moi curto, cunha boca ancha que facilita cazar insectos no aire. As patas están parcialmente cubertas de plumas brancas (outro trazo diferencial con outras especies de andoriña). Os xuvenís son similares aos adultos pero cun azul menos brillo tirando a negro mate e as partes brancas algo tintadas de crema. En conxunto, pola súa coloración branca e negra nítida e cola curta, é doada de identificar.

Esta andoriña está moi asociada a ambientes humanizados. Cría en pobos, vilas e mesmo cidades, pegando os niños de barro nos beirís dos edificios. Prefire áreas abertas nos arredores, xa sexan campiñas, pastos ou zonas húmidas, onde abundan insectos voadores. Así, encontrámola dende aldeas rurais rodeadas de campos ata núcleos urbanos sempre que teña preto ríos, prados ou lagoas que xeren insectos. Na Limia é moi común en todas as aldeas e no propio Xinzo de Limia, onde aniña nas cornisas de casas, baixo pontes e aleros. Arredor destes núcleos, a presenza de prados húmidos, gandeiría e a propia Lagoa de Antela proporciona hábitat de alimentación óptimo. Tamén ocupa colonias de niños en estruturas próximas a auga (por exemplo, casetas de rego xunto a arrozais). En invernada (en África) usa sabanas abertas. En resumo, require combinación de: estruturas onde fixar niños (xeralmente edificios con recantos) + abundancia de insectos no aire en zonas abertas próximas + acceso a puntos de auga ou lama para recoller material para construir niños.

É insectívora aérea case exclusivamente. Caza insectos voadores de pequeno tamaño: moscas, mosquitos, pulgóns alados, formigas voadoras, pequenos lepidópteros, etc. Tamén atrapa dípteros acuáticos que eclosionan nas augas (efémeras, tricópteros). Captura as presas en pleno voo, mostrando unha habilidade extraordinaria: voa rapidamente describindo xiros e quiebros perseguindo enxames de insectos. Pode ascender varios centos de metros ou voar rente á auga segundo onde estea a súa comida. Ten preferencia por cazar sobre masas de auga ou prados húmidos, onde acostuma haber nubes de mosquitos e moscas. Consome tamén pequenos coleópteros e psocópteros. En épocas de escaseza (por exemplo, días fríos ou chuviosos onde hai poucos insectos no aire) pode chegar a coller algunha araña ou formiga no chan ou paredes, pero non é o habitual. Bebe auga en voo igualmente, rozando as superficies acuáticas. Cada individuo pode chegar a consumir milleiros de mosquitos ao día, polo que é un aliado natural contra pragas. Durante o período de cría, leva continuamente insectos ao niño para alimentar as pichóns, formando boliñas con decenas de pequenos insectos amasados con saliva para facilitar o transporte no peteiro.

Chegan da migración a finais de marzo ou abril e axiña se poñen a reparar niños antigos ou construír novos. Os niños teñen forma de cunca pechada pola parte de arriba con só unha pequena entrada semicircular superior; fáganse con bólas de barro mesturado con herbas e saliva, adheridos baixo beirís e cornixas exteriores dos edificios (ou rochas en contornas naturais). As andoriñas de cu branco nidifican en colonias, con múltiples niños xuntos. Cada parella pon normalmente 4 ou 5 ovos brancos. A incubación dura uns 14–16 días e é realizada principalmente pola femia, aínda que o macho axuda por veces. Os pitos nacen espidos e requiren calor e alimento constantes. Ambos proxenitores aliméntanos, traendo incesantemente boliñas de insectos ao niño. Os polos permanecen no niño arredor de 22–24 días; nese intre asomanses ás entradas dos niños pedindo comida e sendo posibles de observar. Unha vez voan, seguen sendo alimentados polos pais algúns días fóra do niño. As parellas poden realizar dúas niñadas por tempada (unha primeira en maio e unha segunda en xullo). A especie mostra fidelidade aos sitios de cría: as colonias son ocupadas ano tras ano e mesmo os niños son reutilizados ou reparados polas mesmas parellas ou a súa descendencia. Ao rematar o verán, reúnense en grandes grupos sobre tendidos eléctricos ou árbores, preparando a migración outonal en setembro.

Trátase dun migrante estival. Está presente na Limia unicamente durante a primavera e o verán. Chega a finais de marzo ou primeiros de abril (as datas poden variar co clima anual) e axiña se instalan nas súas colonias tradicionais. Son máis notorias durante os meses de maio, xuño e xullo, cando se ven continuamente entrando e saíndo dos niños para alimentar pitos, e cazar insectos sobre os campos. A finais de agosto xa comezan a migrar cara ao sur; en setembro a maior parte emprende a viaxe a África subsahariana onde pasan o inverno. Para principios de outubro, practicamente ningunha queda en Galicia. Algúns anos puntualísimos individuos tardíos poderían verse entrado outubro, pero é raro. Polo tanto, na Limia o avión común é un visitante estival estrito. No inverno non hai andoriñas de cu branco na comarca (a diferenza doutros paseriformes, non toleran o frío nin hai insectos abondo). No seu lugar, regresan ás mesmas aldeas cada primavera. En resumo, ~6 meses presentes (abril–setembro) e ~6 meses ausentes (outubro–marzo).

A especie mantense abundante e amplamente distribuída en toda a Limia. Case cada núcleo de poboación conta cunha ou varias colonias de andoriña de cu branco nos beirís das casas, e en Xinzo son comúns en edificios e pontes. Non presenta unha tendencia negativa evidente na zona, a diferenza doutras partes de Europa onde si experimenta descensos. Factores como o uso moderado de insecticidas nas inmediacións (a Limia conserva aínda moitas parcelas gandeiras e prados naturais que producen insectos) e a disposición de construcións para aniñar favorecen a súa estabilidade. Algunhas colonias poden verse afectadas se se derruban edificios vellos ou se impide o acceso a aleros, mais polo xeral hai tolerancia coa súa presenza (aínda que os niños poidan manchar fachadas). Está protexida pola lexislación, o que prohibe derrubar niños activos. A súa abundancia convértelle nun bioindicador positivo do medio: nas beiras da Lagoa de Antela recén restaurada, por exemplo, xa se observan colonias en edificios próximos, o que denota a oferta de insectos no novo humidal. En definitiva, a andoriña de cu branco segue a formar parte inseparable da paisaxe primaveral e estival limiá, cunha poboación saudable e dinámica.